كاشان شهر طلايي هنر ايران
خانه هاي سنتي كاشان-شهر طلايي هنر ايران
خانه هاي سنتي كاشان مانند خانه هاي قديمي ساير شهرهاي بزرگ ايران از دو بخش جداگانه و بيروني و اندروني تشكيل شده است. قسمت بيروني خانه براي پذيرايي از مهمانان خانواده و شركاي تجاري صاحب خانه بنا مي باشد و به همين دليل داراي زيباترين تزيينات بود. در اين بخش از خانه معمولا تالار پذيرايي بسيار آراسته اي قرار داشت كه با شكوه ترين قسمت بيروني محسوب مي شد. اين تالار مزين معمولا سقف بسيار بلندي داشت اما اتاق هاي گرداگرد آن در دو طبقه بنا مي شدند.در هنگام پذيرايي اتاق هاي طبقه بالا به خانم ها اختصاص داشت تا ضمن شركت در مجلس از چشم نامحرمان در امان باشند. برخلاف بخش بيروني اندروني خانه ها بسيار ساده تر بود اما در عين حال فضاي آرام و آسايش بخشي براي اعضاي خانواده ايجاد مي كرد. قسمت بيروني و اندروني طوري به هم مرتبط شدند كه در عين رفت و آمد راحت اهل خانه فضاي اندروني پر از مهمان بود.
علت تمايز خانه هاي كاشان-شهر طلايي هنر ايران
خانه هاي هاي سنتي كاشان توسط يك سري مشخصه هاي مشترك كه حاصل تجربه معماران چيره دست محلي است، متمايز شده اند. از آنجا كه اقليم كاشان خشك و بياباني است بهترين مصالح براي ساخت خانه خشت خام و آجر تنها در نما و بناي اتاق ها بكار برده مي شد. همچنين در كاشان كه در مجاورت كوير قرار دارد، آب از اهميت ويژه اي برخوردار است. به همين دليل حياط خانه ها گودتر از سطح كوچه و خيابان و اطراف آن بود تا آب قنات هاي محلي بر خانه مسلط شود. در وسط حياط نيز حوضي وجود داشت كه آب آن ضمن اين كه مورد مصرف اهل خانه بود باعث سرسبزي و خنكي حياط مي شد. همچنين گودي حياط خانه باعث شدطاق هايي كه دور حياط گود ساخته شدند از آفتاب تند و تيز در امان باشند.براي جلوگيري از گرماي طاقت فرسا تمهيدات ديگري نيز به كار برده شده است گه يكي از آنها حوضخانه در زيزمين ساختمان است. در و پنجره هاي اين قسمت تنها در دو ماه از سال بسته و در بقيه فصول براي جريان يافتن هوا باز گذاشته مي شد. به همين دليل حوضخانه خنك ترين فسمت بنا بود و ساكنين گرم ترين ساعات در سال را در اين مكان سپري مي كردند. خنكي اين قسمت توسط بادگير هاي بند تايين مي شود. بادگير از دو كانال تشكيل مي شود كه كه يكي براي هدايت هواي بيرون به داخل و ديگري براي بازگرداندن هوا به بيرون است. هواي گرم بيرون پس از تماس با حوض پايين بادگير خنك مي شد و به نحوي نقش كولر هاي امروزي را ايفا مي كرد. خانه هاي متمولين كاشان در قديم معمولا بسيار بزرگ بودند و از چندين ساختمان در كنار همديگر تشكيل مي شدند و رسم بود كه فرزندان خانواده حتي پس از ازدواج در كنار خانواده مدري زندگي كنند و در امور خانه مشاركت داشته باشند.
كاشي كاري اسلامي كاشان-شهر طلايي هنر ايران
دوره هاي سلجوقي و ايلخاني به عنوان اولين مظاهر شگرف كاشي كاري اسلامي به حساب مي آيند كه در اين برهه هاي تاريخي تحت حاكميت اين دو سلسله در تكنيك هاي گوناگون صنعت سفالگري انجام گرفت . نكته جالب اينكه شمار زيادي از كاشي هايي كه اكثرا داراي تاريخ و امضا صنعتگران خود بوده از اين دوران باقي مانده اند. افزون بر آن حمايت هاي وسيع مذهبي كه توسط حاكمان و شخصيت هاي برجسته مذهبي هر دو سلسله صورت گرفته باعث ساختن بناهاي متعددي به عنوان مقبره گرديد كه مهم ترين اين مقبره ها با كاشي هاي زرين فام تزئين مي شدند.
مركز سفالگري و كاشي كاري-شهر طلايي هنر ايران
اگر چه بدون ترديد فعاليت هاي سفالگري ديگر در سده هاي مياني ايران نيز وجود دارد اما مداركي از موقعيت ممتاز كاشان بين سده هاي دوازدهم / ششم و چهاردهم/ هشتم وجود دارد. همچنين امضاهاي تعداد زيادي از سفالگران معروف و شناخته شده نيز بر اين نكته صحه مي گذارد كه مشهورترين آنان امضا خاندان ابوطاهر بوده كه نام هاي خود را بر روي كاشي ها و ظرف ها امضا مي كردند. بعضي از آنان نسبت خود يعني كاشان را نيز اضافه مي كردند و در كنار امضاشان با صراحت آنرا مي نوشتند . به عنوان مثال در يك نمونه كاشي كه در موزه بريتانيا موجود بوده و تاريخ آن ۱۳۳۹/۷۳۹۹ است. در آن زمان اين خاندان در كاشان اقامت داشتند. ياقوت جغرافي دان و نويسنده سده سيزدهم / هفدهم به صادرات محصولات سفالي كاشان اشاره مي كند. اگرچه منطقه كاشان به طور منظم حفاري نشده اما انواعي از ضايعات و بقاياي كوره هايي كه در اين منطقه ساخته شده به دست آمده اند. قطعات فراواني متعلق به اين دوره موجود بوده كه داراي تاريخ اند و اولين نمونه شناخته شده يك پارچ كوچك موجود در موزه بريتانيا بوده كه تاريخ آن ۱۱۸۰-۱۱۷۹/۵۷۶-۵۷۵ است تاريخ كاشي هاي باقي مانده نشان مي دهد كه توليد كاشي دركاشان پس از ۱۲۰۰/۵۹۷ تا دهه ۱۳۳۰/۷۳۱ تقريبا بي وقفه ادامه يافت. تهاجمات مغول موجب يك ركود كوتاه در صنعت كاشي كاشان شد. بنابراين كاشي هايي كه بين سده هاي ۱۲۴۳/۶۴۱ و ۱۲۵/۶۵۳ ساخته شده باشند وجود ندارند. اما همه اين ويراني ها و حملات به سفالگران افراسياب – شهر قديمي سمرقند در آسياي مركزي – يا شهرراقه در فرات آنان را از پاي در نياورد. و به اين ترتيب سبك ها و تكنيك هاي مشابه همچنان ادامه يافته و در كاشي كاري بعد از تهاجمات مغول به كار گرفته شدند و در شكل هاي جذابتري دركاشي ها و ظرف هايي كه اصطلاحا ظرفهاي سلطان آباد ناميده مي شدند توسعه يافتند و ازحدود سال ۱۲۷۰/۶۶۹ آثاري كه توليد شدند با به كارگيري نقشمايه چيني در مقايسه با نمونه هاي اوليه قابل توجه تر و بارزتر بودند.
مقبره ها و كاخ ها ي كاشان-شهر طلايي هنر ايران
بديهي است كه كاشي هاي توليد شده كاشان بسيار گسترده بوده زيرا كاشي هاي اين قرن كه بيشتر بدون منشا بوده پيوسته در بازارهاي هنري عرضه مي گرديده و به سرعت ناياب مي شده اند . البته از اين گروه كاشي ها هنوز با همان موقعيت و شرايط به تعداد كافي باقي مانده كه به هر حال اين مساله به سبك و نوع ساختمان هايي كه كاشي كاري مي شده اشاره مي كند اين آثار بيشتر به بناي مقبره هاي برجاي مانده به ويژه بناهايي كه صرفا به فرقه شيعه اختصاص مي يابند مربوط هستند. شيعيان كه گاهي اوقات توسط سلجوقيان مورد آزار و اذيت واقع مي شده تحت حاكميت ايلخانان مغول از آزادي زيادي در انجام عبادات و فرايض ديني برخوردار بودند. مهمترين مقبره هاي شيعيان در قم نجف و مشهد بوده و البته ديگر شهرها نيز از جمله خود كاشان از مراكز مهم شيعه بوده اند.كاشي هايي كه در سراسر سده سيزدهم / هفتم توليد مي شدند با هر دو نوع نقش پيكره اي و غيرپيكره اي تزئين شده اند. و اغلب آنها داراي كتيبه هايي به خط نسخ در اطراف حاشيه كاشي ها بوده كه اين كتيبه ها شامل اشعار فارسي و آياتي از قران يا به ندرت شبه كتيبه ها مي باشند. از آنجايي كه اين احتمال وجود دارد كه كاشي هاي پيكره اي عمدتا براي استفاده غيرديني اختصاص و كاشي هاي بدون پيكره براي موقعيت هاي مذهبي در نظر گرفته مي شده اما اين مساله روشن است كه تعدادي از كاشي هاي پيكره اي در مقبره هاي شيعي مورد استفاده قرار مي گرفته اند. رشد پيوند گونه مذهب شيعه و صوفي گري در سده هاي مياني ايران امكان استفاده از اشعار غنايي را در مقبره ها كاملا فراهم مي نموده همان گونه كه در سنت صوفي نيز همين منوال به چشم مي خورد و عشق انساني تمثيلي براي دوست داشتن خداست.
تصاوير كاشي كاري هاي كاشان-شهر طلايي هنر ايران
تنها ساختار غيرديني بر جاي مانده از دوره ايلخانان كه به طور كامل حفاري شده و در تخت سليمان واقع گرديده كاخ ايلخاني آباقاخان بوده كه در طول دهه ۱۲۷۰/۶۶۹ در منطقه آذربايجان ايران جنوب تبريز ساخته شد. اين كاخ در محل يك معبد زرتشتي ساخته شده و سند مهمي براي مطالعه كاشي كاري ايران در اين دوره حكومتي به شمار مي رود . از روي كوره ها و قالب هاي كاشي كه از محل كاخ پيدا شده اين مساله قابل اثبات است كه دست كم بعضي از كاشي ها در همان محل ساخته شده اند . اما اين موضوع هنوز مشخص نشده كه آيا كاشي هاي تك رنگ يا زرين فام نيز در آنجا توليد مي شده اند يا نه . در اين محل تكه هايي از كاشي به همراه كاشي هاي ستاره اي كامل و صليبي شكل . شامل برخي كاشي هاي صليبي شكل باطرح حيواني تقريبا مشابه آنچه در دامغان بوده است پيدا شده است و كاشي هاي كتيبه اي نيز از اين محل باقي مانده كه تعدادي از آنها در حال حاضر در موزه هاي مختلف جهان پراكنده شده اند. اين كاشي ها داراي طرح هاي گلدار يا پيكره اي بوده و عمدتا به طريقه زرين فام ولي با نسبت قابل توجهي از لاجورد نقاشي شده اند و تعدادي از آنها غالبا داراي تاريخي مربوط به دهه سال ۱۲۷۰/۶۷۰ مي باشند.
ويژگي كاشي كاري هاي كاشان-شهر طلايي هنر ايران
يكي از ويژگي هاي اين كاشي ها كه بايد مورد توجه قرار گيرد كتيبه هاي آنهاست كه اغلب داراي مضامين ذاتا مذهبي بوده و با آياتي از قران يا جملاتي خطاب به امامان شيعه همراه مي باشند و اما ويژگي دوم اين كاشي ها در برگيرنده اشعاري حماسي از شاهنامه حكيم ابوالقاسم فرودسي بوده كه اين اشعار از زماني كه آن شاعر آنها را در سال ۱۰۱۰/۴۰۱ سرود قرائت و مصور شده اند. اين منظومه عظيم كه به زبان فارسي نوشته شده شامل داستان هايي از ماجراها و دلاوري هاي گذشته ايران باستان است.اسدالله سورن ملكيان شيرواني اظهار داشته كه انتخاب خط نگاره هاي اين كاشي ها بسيار قابل توجه است. آثار مكتوب شيعه عمدتا علايق مذهبي ايلخانان را بيان مي كند در حاليكه اشعار شاهنامه افزون بر انتخاب محل تاريخي براي موقعيت كاخ باعث ايجاد شباهت مابين سازنده آنها يعني آباقاخان و حاكمان بزرگ هخامنشي يا ساساني مي باشد. برجسته ترين ابن آثار آنها مقبره حضرت معصومه در قم است كه كاشيكاري سطح آن كار محمد و كاشيكاري اين مقبره به سال 602ه.ق. باز مي گردد. نه سال بعد يعني در سال 611ه.ق اين دو همكاري موفق ديگري در كاشيكاري ديوارهاي حرم و محراب بزرگ آستان قدس ضوي در مشهد داشتند. پس از مرگ اين دو استاد بزرگ صنعت كاشي كاشان با نزول مواجه شد اما در عهد ايلخانان كاشي سازان دست به كار طراحي تازهداي شدند كه آن را كاشي معرق ميگويند و نمونه هاي اوليه آن در سقف چندين گنبد بازمانده از عهد مغول مانند گنبد چهل دختران (ص179)و بقعه خواجه تاج الدين (ص184) و امامزاده ميرنشانه (ص189) و همچنين منبر بزرگ و زيباي كاشي معرق مسجد ميدان (ص189) مشاهده مي شود. آخرين اثر بزرگ كاشيكاران كاشان مربوط به سال 733ه.ق و كاشيكاري محراب بزرگ امامزاده علي بن جعفر در قم به دست يوسف بن علي بن محمد بن ابوطاهر از نوادگان همان محمد بن ابوطار است كه هم اكنون در موزه ماي ايران در تهران در معرض بازديد عموم است. از قرن نهم به اين سو صنعت كاشي كاشان اهميت و ارزش گذشته خود را از دست داد. هر چند در ساخت بناهاي مهمي چون مسجد شاه سمنان و مدرسه سپهسالاران تهران از كاشي هاي ساخت اين شهر استفاده شده است.
قالي بافي در كاشان-شهر طلايي هنر ايران
از عصر سلجوقي به اين سو كاشان به خاطر قالي هاي نفيس خود شهرت خاص داشته است و زيبايي آنها سبب شده كه سياحان و جهانگردان و مورخين بيگانه نيز به تحسين و ستايش آن بگشايند چنان كه پرفسور آرتور پوپ مي نويسد: قالي بافان كاشان ثابت كرده اند كه مي توانند چنان تصاوير زيبا بر بستر قالي ها و فرش هاي خود خلق كنند كه با بهترين آثار اساتيد مينياتور چيني و معماران و نقاشان شهره اروپتي دوره گونيك كوس برابري بزند. سيسيل ادواردز خبره ترين كارشناس غربي قالي هاي بافت شرق در معرفي برترين و با ارزش ترين قالي هاي تاريخي موجود در موزه هاي كشور هاي غربي از ميان دويست مورد هفت قالي را برگزيده كه پهار قالي عبارتند از: قالي معروف به شكارگاه كه در موزه هنر و صنعت وين قرار دارد و تنها قالي شناخته اي است كه تار و پود آن تماما از ابريشم و قسمتي از تصاوير آن نيز مليله نقره است؛ قالي معروف به چلسي كه در موزه ويكتوريا و آلبرت لندن قرار دارد؛ قالي با نقش گلداني كه باز هم در موزه ويكتوريا و آلبرت لندن قرار دارد و احتمالل در جوشقان بافته شده است. بهترين قالي بافت كاشان كه از ايران خارج نشده فرشي است كه براي آرامگاه شاه عباس دوم در قم بافته شده و اكنون در موزه ملي ايران در تهران قرار دارد. صنعت قالي بافي كاشان از نقطه نظر تاريخي دو عصر طلايي و يك دوره فتور و نزول داشته است. بر عكس صنعت قالي بافي اصفهان كه بنابر سابقه تاريخي آن از صنايع روستايي و ايلياتي آغاز گشته و به مرور ايام به كارگاه هاي شهري و سلطنتي رسيده، قالي كاشان از عالي ترين درجه تكامل بافندگي منسوجات ظريف ابريشمي پديد آمده و به نوعي از محصولات جانبي تحول و تنوع در صنعت مخمل بوده است.
پارچه هاي ابريشمي كاشان- شهر طلايي هنر ايران
از روزگار بسيار دور بافتن پارچه هاي ابريشمي در آن در آن شهر چنان رواج و رونقي داشته كه انواع مختلف آن بالغ بر يكصد رقم بوده اند. در آن زمان مخمل بافان در رنگ آميزي دست بازتري داشتند و قالي بافان در طراحي از تركيب ذهنيت خلاق هنرمندان اين دو رشته در نيمه دوم قرن دهم هجري در كارگاه هاي قالي بافي كاشان قالي هاي ابريشمي بسيار نفيسي بافته شد كه از شاهكارهاي هنري بي دليل اين صنعت هستند.اگر چه بافتن قالي هاي ابريشمي و زربفت در كاشان پيش از عهد شاه عباس اول نيز معمول بوده اما در عصر اين تاجدار صفوي به سبب كثرت تعداد اين قالي ها در دربار و كاخ هاي سلطنتي و اهداي آن از سوي شاه عباس به سفرا جهانگردان خارجي اين قالي ها از خارج از كشور به نام قالي هاي عباسي شناخته مي شوند و تصور مي شود كه بافت اين قالي ها در عهد اين پادشاه بوده است. قالي هاي تاريخي كاشان بخاطر طرح و نقش هاي بسيار ويژه راحتي براي اهل فن قابل تشخيص هستند. ترنج هاي كنگره دار و صحنه هاي شكار كه نظير آنها در مخمل زري هم مشاهده شده و همچنين ريزه كاري هاي مشترك آنهت با نقوش سفالي آن شهر و نيز بافت ريز و مخمل نما از عمده ترين وجوخ قالي اي كاشان هستند. اما مطلبي كوتاه درباره قالي لهستاني قالي هاي زربفت كه از ابريشم خالص و تارهاي سيم و زر بافته شده چون اولين بار در كشور لهستان مشاهده شده و روي نقشه برخي از آنها هم عقاب علامت ملي دولت وقت لهستان بود به قالي لهستاني معروف است. اما اسناد به دست آمده در ابتداي قرن گذشته حكايت از اين دارد كه در سال 1014ه.ق پادشاه لهستان يكي از بازرگانان ارمني را به ايران فرستاده تا بهترين قالي ها را براي كاخ هاي سلطنتي لهستان تهيه كند و او پس از بتزديد از مراكز مهم قالي بافي ايران، عاقبت قالي هاي مطلوب خود را با درج نقش عقاب دولتي لهستان تهيه كند و او پس از بازديد از مراكز مهم قالي بافي ايران عاقبت قالي هاي مطلوب خود را با درج نقش عقاب دولتي لهستان سفارش داد. پس از كشف اين اسناد كارشناسان از روي خصوصيات جنس و طرز بافت آنها ثابت كردند كه ساير قالي هاي زربفت هم كه به نام لهستاني مشهور شده در كاشان و به اندازه كمتر در اصفهان بافته شده است.
معرفي بهترين تورهاي داخلي و تورهاي خارجي در سايت تور آگهي
*تورآگهي افتخار ميزباني شما را دارد.
پيشنهاد ويژه تورآگهي : تور دبي از مشهد