گردشي در اصفهان، نصف جهان
عصر سلجوقي- اصفهان، نصف جهان
از آغاز قرن پنجم و روي كار آمدن حكومت سلجوقيان، كاشان اهميت و اعتبار روز افزوني يافت و در اين زمان مردان بزرگ ونام آوري از اين شهر به خدمت حكومت درآمده و به مدارج عالي رسيدند. چنان كه راوندي مي نويسد: اغلب وزارء و مستوفيان و دبيران دربار، كاشاني بودند، هنر و علم در اين زمان كمال يافت و كاشان محل و منشاء فضل و ادب شد. در اين دوره ، شهر توسعه يافت و بناهاي عمومي فراوان و گوناگوني مانند مسجد، مدرسه، خانقاه، دارالشفاء و كتابخانه ساخته شد.بيشتر بناهايي كه در دوره سلجوقيان بنا شده است به دليل زلزله هاي پي در پي ويران شده و از ميان رفته اند، ليكن آنچه باقي مانده، نشاني از توسعه و آبادي كاشان در اين عصر مي باشد. مهمترين آثار بجاي مانده از اين بناها مسجد جامع است كه در اين دوران (سلجوقيان) بازسازي شده و داراي گنبدي آجري و مناره اي مزين به خط كوفي با تاريخ 466 هـ .ق است. علاوه بر آن مناره پنجه شاه ، برج و باروي شهر، بند قمصر و قلعه جلالي از ديگر بناهاي معروف اين عصر به شمار مي روند.دردوران سلجوقيان كاشان به ترقي و آباداني قابل ملاحظه اي رسيد. كثرت آثار تاريخي دراين دوره و وجود مدارس متعددي كه در اين دوره در كاشان تاسيس شد و نيز ظهور دهها دانشمند كاشاني در اين مقطع گواهي بر مدنيت و پيشرفت اين شهر بوده است. كاشان دراين دوره آنچنان كه در كتاب راحه الصدور و ديوان ابوالرضا راوندي آمده است دوبار توسط مياجيق يكي از سرداران خوارزمشاهي و ملك سلجوق بن محمد بن ملكشاه سلجوقي مورد هجوم قرار گرفته است.
هجوم مغول و سلطه ايلخانيان-اصفهان، نصف جهان
سال 621 ه.ق كه مغول ها اهالي شهرهاي ايران را قتل عام مي كردند، در هنگام تاخت و تاز سپاهيان هلاكوخان در حدود كاشان، خواجه نصيرالدين طوسي كه از ملتزمين ركاب خان مغول بود. به احترام وجود بابا افضل الدين مرقي كاشاني، سپاهيان را از كشت و كشتار مردم كاشان باز داشت.در سال 650 ه.ق كه شمس الدين جويني صاحب ديوان نامزد فرمانروايي اين نواحي گرديد تا حدي از زورگويي هاي مغول كاسته شدو در هنگام حمله دوم مغول به رهبري هلاكوخان را از تهاجم به كاشان بازداشت. در عصر حكمرانان ايلخاني براي پيشرفت فرهنگ و هنر خود كوشش بسيار كردند. در اواخر قرن هفتم هجري كه سلطان محمود غازان خان به تخت شاهي نشست و مسلمان شد همزمان يا بهبود وضع عمومي كشور در كاشان نيز روي ويرانه هاي آتش افروزان مغول بناهاي زيبا احداث شد به طوري كه رونق و اباداني قديم شهر مجددا به آن بازگردانده شد.
عهد صفويه-اصفهان، نصف جهان
مردم كاشان پس از بيرون راندن آخرين حاكم تركمن شهر سلطان مراد ورود شاه اسماعيل موسس سلسله صفويه را گرامي داشتند. مردم شهر با شور و شوق بسيار به استقبال اين تاجدار حامي آيين تشيع رفتند و با جشن هاي پرشكوه و چراغاني مفصل از او مذيرايي كردند. به روايت بيشتر نويسندگان آن عصر كاشان كه هميشه حصن حصين آيين تشيع بود شاه اسماعيل را با وجد و سرور بي پايان پذيرا شد و شاه در قصبه زيباي فين بار عام داد.عصر صفوي مصادف بت ظهور يك فرقه مذهبي نام نقطويان يا پسيخانيان در كاشان بود. موسس آن محمود پيخاني گيلاني بود كه در سال 800 ه.ق به دعوي مهدويت برخواست و ادعا كرد كه خداوند او را مامور عرضه دين جديدي به مردم نموده است. از جمله عقايد او اعتقاد به تناسخ بود و همچنين خاك را نقطه نقطوي مي نامند. در عصر صفوي همچنين اختلافات حيدري و نعمتي در شهركاشان بالا گرفت. با وجود كوشش هاي فراوان كه براي سركوبي و ريشه كن كردن پيروان مذاهب چهارگانه اهل سنت به نفع مذهب شيعه به عمل مي آمد اما اختلاف داخلي در جامعه شيعيان دودستگي بزرگي در شهرهاي ايران به خصوص كاشان ايجاد كرده بود كه از سوي حكام صفوي نيز براي نيل به مقاصد سياسي و اجتماعي شان به آن دامن زده مي شد. ميرزا احمد اديب شيباني از اديبان كاشان عصر قاجار در منظومه انتقادي خود به اختلافات حيدري و نعمتي چنين اشاره مي كند:
حيدري- نعمتي دو فرقه شدنداين يكي آتش و دگر چو سپند
آب و آتش به هم همي آميخت رومي و ترك خون هم مي ريخت
پادشاهان ز مصلحت به دَوام خصمي » افكنده در ميان عوام
كه خود، آسوده حكمران باشندصيد، بي زحمت اوفتد به كَمَند
زان سپس، شهرها دو نيم شدندحيدري- نعمتي زعيم شدند
... ابله آن خلق كز تعصّب و جهل كرده دشوار اين قضيّه سَهل
در عصر شاه طهماسب اول -اصفهان، نصف جهان
شاه طهماسب صفوي پادشاهي صاحب‌كمال و شيفته هنر بود و در هنر خوشنويسي و نقاشي دست داشت. در نقاشي شاگرد استاد سلطان محمد مصور بوده‌است. هرچند قاضي احمد منشي در كتاب گلستان هنر از هنر تصويرسازي شاه طهماسب به‌طور مفصل ياد كرده، اما اثر چندان ممتازي از او ديده نشده‌است و تنها تصوير بجامانده از او مجلس بزمي است كه در موزه توپ قاپو سراي تركيه زينت‌بخش مرقع بهرام ميرزا است و رقم يا امضاي آن چنين است: <صوره طهماسب الحسيني> در زير تصوير و بيرون از جدول‌كشي شاه طهماسب به خط خود نوشته <جهت برادر عزيزم بهرام‌ميرزا ساخته شد. شاه طهماسب از گسترش دهندگان ادبيات آذربايجاني بود و در اين زمينه تلاش بسياري كرد. شاه طهماسب از فقيه برجسته خود محقق كركي دعوت كرد تا ساكن كاشان شود و مردم شهر را هدايت و ارشاد كند. تحت تلاش هاي شبانه روز محقق كركي در جهت امر به معروف و نهي از منكر اين شهر تبديل به يكي از مراكز مهم نذهبي كشور شد و لقب (دارلمومنين) گرفت.
زلزله در كاشان-اصفهان، نصف جهان
پس از طي دوره بيست و چهار ساله حكومت شاه اسماعيل و در آخرين سال هاي حكومت شاه طهماسب (984-931 ه.ق) در سال 982 ه.ق زلزله سختي در كاشان حادث گرديد كه علاه بر قريه فين، باغ را نيز به كلي ويران كرد. اين ويراني حاصل از زلزله و نيز ناآرامي هاي اطراف كاشان به دوران اتباع محمدخان و دليجان بيك تركمان ادامه يافت تا اين كه شاه عباساول در صدد تعمير و مرمت باغ برآمد. حسن نراقي در آثار تاريخي شهرستانهاي كاشان و نطنز آورده است :« شاه عباس كه درنشيب و فراز كوه، كاخ هاي شاهانه برافراشته و سرتاسر كشور خويش را با كاشانه هاي بي شماري آراسته بود، چون بناهاي سالخورده و ويران گشته باغشاه كهنه فين را در خور همسري با چشمه دل افروز سليمانيه و شايسته همت والاي خود نمي ديد، از اين رو به فرمان وي طرح باغ و كاخ جديد بدين گونه پي افكنده شد. مظهر آب آن چشمه را قريب پانصد متر بالاتر از باغشاه قديم يعني در مكان كنوني قرار داد و باغشاه جديد را در محدوده زمين هاي نورگير به ابعاد 157 متر طول شرقي و غربي و 1422 متر عرض شمالي و جنوبي حصاربندي و در چهار گوشه آن برج هاي گرد و مرتفعي بنا كردند؛ و در مساحت وسيع ميان هر دو باغ قديم و جديد هم خيابان و ميدان پهناوري جهت چوگان بازي و قپق اندازي و انواع مسابقه و بازيها تسطيح و آماده نمودند و در خارج حد غربي باغ نيز به جهت رفع مخاطره سيلاب دره هاي كوه دندانه از محوطه اين باغ و بناهاي آن سدي معتبر و مستحكم با سنگ و ساروج ساخته شد كه بقاياي آن پس از گذشت چهارصد سال اكنون هم از نفوذ سيلاب به قريه فين و باغشاه كاملاً جلوگيري مي كند و به نام سد شاه عباسي معروف است.» بنابراين هر چند كم و بيش نوشته هايي از سده هاي قبل از قرن دهم هجري باغ فين وجود دارد – همچون كتاب محاسن اصفهان نوشته مفضل ابن سعد مافروخي و معجم البلدان ياقوت حموي – با توجه به زمين لرزه سال 982 هجري قمري احتمالاً به باغ كهنه مربوط خواهند بود كه از زمان شاه عباس چنان كه بيشتر اشاره شد باغشاه نو جايگزين آن گرديد.
باغشاه كاشان-اصفهان، نصف جهان
اين مجموعه خود منظومه اي موجود بوده و يا اينكه فرمان شاه عباس در فين همچون بديل خود كه در اصفهان سر منشاء طرح هاي شهرسازانه شد در منطقه فين نيز دستمايه اي براي شكل گيري منظومه باغ هاي فين گرديده باشد، هر چه هست بس بيراه نخواهد بود كه در نظر آوريم باغشاه بر بستري از باغ هاي قديمي تر ساخته شده تا هم در بهترين نقطه مجموعه گفته شده قرار گيرد و هم توانسته باشد درختاني از باغ هاي كهن تر را تا سر برافراشتن سروهايش به عاريت گيرد. با وجود قريب وسيع باغ هاي پيرامون باغشاه هنوز هم كه از فراز برج هاي حدود باغ و يا از بام رفيع كوشك صفوي نظري به پيرامونش بيفكنيم، تك درخت هاي عظيم الجثه سرو را در اطرافش توانيم يافت كه آثاري به جاي مانده از باغ هاي قديمي منطقه فين اند؛ كه يا در پيرامون باغشاه با طرحي و برنامه اي نانوشته شكل گرفته اند و يا اين كه باغشاه كه شكل گيري اش در مكان جديد مرهون فرماني ملوكانه بوده ،در ميانه اين منظومه و مجموعه طرح ريزي شده است.باغشاه فين از تبار باغ قلعه هاي ايراني است كه به دلايل خاص خود بدين گونه و در چنين نظمي شكل گرفته اند اما بدون شك انتخاب اين نوع الگوي محصور در پناه ديواري بلند، بي ارتباط با استفاده شاهانه از آن نيست، تا هم در پناه برج و باروي بسترش امن و اماني يافت و هم به واسطه حجم و شكل و ارتفاعش كه از درون و برون باغ به رخ كشيدني است، جلال و شكوهي شاهانه را گوش زد كرد.
شكل گيري باغ ها-اصفهان، نصف جهان
آنچه از اين دوره شكل گيري باغ مقارن با حكومت شاه عباس اول (1039-996 هجري قمري) به جاي مانده اتفاقاً اصل و اساس باغ است، چنان كه فضاي تجديد شده اي در ميانه برج و باروهاي باغ شكل گرفته كه براساس ساختار و نظم فضايي باغ ايراني فضايي هندسي و خالص به دست مي دهد و در نقطه اي در ميانه باغ نيز كوشك يا بناي مياني قرار گرفته است. ساختار هندسي و شكل فضايي باغ و مقايسه همه اينها با استخوان بندي باغ ايراني گوش زد مي كند كه كوشك مياني كه «شتر گلوي صفوي» نيز ناميده مي شود، نقطه اي با اهميت است. در اينجا نيز همچون ديگر باغ هاي ايراني، محورها بخشي از ساختار هندسي باغ اند كه علاوه بر اين كه در پي طرح و شكل هندسي و گاه بس ساده باغ شكل مي گيرند، خود نقاطي را نيز در طرح كلي باغ و تحت ساتار و نظام هندسي آن شكل مي بخشد تا بتوانند براساس نظام هندسي مذكور بسط فضاها و شكل گيري نظام معماري باغ را پي افكنند.با عطف نظر به آنچه گفته شد پربيراه نخواهد بود اگر در نظرم آوريم كه در همان زمان شكل گيري باغ نيز در انتهاي محورهاي اصلي، فضاهايي مدنظر قرار گرفتند. اين فضاها كه با تعريف محورها مكان يابي شده بودند، چنان كه امروز نيز موجودند خود به تعريف دقيق تر محورها كمك مي كنند. گزينه ديگري كه در اين رابطه مي توان قايل شد اين است كه پديد آورندگان باغ به ترسيم خطوط اصلي بسنده كرده و به شكل گيري آن در طول زمان اعتقاد داشته اند.
باغ ها در دوران صفويه-اصفهان، نصف جهان
بناي سر در نيز هر چند كه در طول دوران حيات باغ و بخصوص در دوران قاجار و به گاه سلطنت فتحعلي شاه و ناصرالدين شاه تغييراتي را شاهد بوده و توسعه يافته و تكميل شده، اما به زمان شكل گيري اوليه باغشاه در مكان جديد مدنظر قرار گرفته و بنا گرديده است. اين نكته را بخصوص با توجه به اهميت بناي سردر خانه در سازمان فضايي و عملكردي باغ هاي ايراني و نيز با عطف نظر به ساختارهاي فضايي و محورهاي داخلي باغشاه مي توان به خوبي دريافت. لذا اگر بخواهيم شكلي از باغ دوران صفويه را بازسازي نماييم، سر درخانه با وجود تغييرات زياد، در آن نمودار خواهد بود. بناي ديگر به حتم به جا مانده از دوران صفويه حمام كوچك باغ است. لذا آنچه شالوده باغ مقارن دوران صفوي است باغي محصور در ميان برج و باروهاست كه بر مدخلش سردرخانه و در ميانه اش كوشك و در جواره اش حمامي قرار گرفته. هر چند چيز بايد بدانيم باغشاه در مكان جديد اگر چه به فرمان سلطان صفوي شكل مي گيرد اما با توجه به موقعيت منطقه و نظر به اين كه مردمان كاشان چنان كه ياقوت حموي نيز اشاره مي كند كه روزهايي از هفته را در باغ هاي فين ايام مي گذراندند و هواي گرم تابستان هاي كاشان و فين نيز نيازهاي تفرج هاي تابستاني را گوشزد مي نمايند، در منطقه اي در نزديكي مظهر چشمه سليمان و در بالا دست مزارع و مساكن روستائيان كه مجموعه باغ هاي فين در آن گسترده شده بودند شكل گرفته است. خواه به گاه شكل گيري باغشاه، اين مجموعه خود منظومه اي موجود بوده و يا اينكه فرمان شاه عباس در فين همچون بديل خود كه در اصفهان سر منشاء طرح هاي شهرسازانه شد در منطقه فين نيز دستمايه اي براي شكل گيري منظومه باغ هاي فين گرديده باشد، هر چه هست بس بيراه نخواهد بود كه در نظر آوريم باغشاه بر بستري از باغ هاي قديمي تر ساخته شده تا هم در بهترين نقطه مجموعه گفته شده قرار گيرد و هم توانسته باشد درختاني از باغ هاي كهن تر را تا سر برافراشتن سروهايش به عاريت گيرد. با وجود قريب وسيع باغ هاي پيرامون باغشاه هنوز هم كه از فراز برج هاي حدود باغ و يا از بام رفيع كوشك صفوي نظري به پيرامونش بيفكنيم، تك درخت هاي عظيم الجثه سرو را در اطرافش توانيم يافت كه آثاري به جاي مانده از باغ هاي قديمي منطقه فين اند؛ كه يا در پيرامون باغشاه با طرحي و برنامه اي نانوشته شكل گرفته اند و يا اين كه باغشاه كه شكل گيري اش در مكان جديد مرهون فرماني ملوكانه بوده ،در ميانه اين منظومه و مجموعه طرح ريزي شده است.
معرفي بهترين تورهاي داخلي و تورهاي خارجي در سايت تور آگهي
*تورآگهي افتخار ميزباني شما را دارد.
پيشنهاد ويژه تورآگهي : تور دبي از مشهد